Kitabın Adı : NUTUK
Kitabın Yazarı : Mustafa Kemal ATATÜRK
Düzenleyen : Dr.Tuğrul BAYKENT
8. BÖLÜM: ULUSAL MÜCADELENİN LİDER KADROSU (Ana metin, s.: 6-7; 11; 9-10; 18-20; 32; 40-41; 50; 70)
Efendiler, ilk iş olmak üzere bütün orduyla ilişki kurmak gerekiyordu. 21 Mayıs 1919'da Erzurum'da 15. Kolordu komutanına yazdığım bir şifre telgrafta genel durumumuzun aldığı korkunç biçimden çok üzgün olduğumu bildirdim; bu son görevi ulusa ve yurda karşı borçlu olduğumuz en son vicdani görevi yerine getirmek için kabul ettiğimi belirttim; bunu yakın bir ortaklaşa çalışmayla yapabileceğimizi, bir an önce Erzurum'a gitmek istediğimi söyledim; beni şimdiden aydınlatacak konular varsa bildirilmesini rica ettim.
23 Mayıs 1919 günü Ankara'daki 20. Kolordu Komutanına, Samsun'a geldiğimi, kendisiyle daha sıkı ilişki kurmak istediğimi bildirdim. Trakya'daki askeri güç ve komuta durumunu bilmiyordum.
Edirne'deki Kolordunun komutanı Cafer Tayyar Paşa'ya 18 Haziran 1919 günü şifreyle verdiğim yönergede şunları vurguladım: "Ulusal bağımsızlığımızı boğan ve yurdun bölünmesi tehlikelerine yol açan İtilaf Devletlerinin yaptıklarını, İstanbul hükümetinin de tutsak ve güçsüz durumunu biliyorsunuz. Ulusun yazgısını böyle bir hükümetin eline bırakmak, çöküşe boyun eğmek demektir. Trakya ve Anadolu'daki ulusal örgütleri birleştirmek ve ulusun sesini bütün gürlüğü ile dünyaya duyurmak üzere güvenilir bir yer olan Sivas'ta birleşik ve güçlü bir kurul oluşturulması kararlaştırılmıştır. Bağımsızlığa ulaşıncaya değin bütün ulusla birlikte, özveriyle çalışacağıma and içtim. Artık benim için Anadolu'dan ayrılmak söz konusu olamaz."
27/28 Haziran gecesinin sabahında Erzurum'a doğru yola çıkıldı.
25 Haziran'a dek Amasya'da kaldım. O günlerde İçişleri Nazırı olan Ali Kemal Bey, benim görevime son verildiğini, artık hiçbir isteğimin yerine getirilmemesini bildiren bir şifre genelge yayınlamıştı; ulusal direniş örgütlerinin de halkı haraca kesen, boş yere kırdıran, yasa dışı kurullar olduğunu söylüyordu. Ali Kemal Bey'in genelgesi görevlilerin ve halkın kafasını gerçekten karıştırmıştı. Ulusal girişimi baltalayıcı gösteri ve etkinliklerin en önemlisi Sivas'ta düzenlenmeye başlamıştı.
İstanbul hükümetinin Elazığ valisi olarak gönderdiği Kurmay Albay Ali Galip, Sivas'ta benim 'hain, başkaldırmış, zararlı bir kimse' olduğum yolunda dıvarlara yaftalar yapıştırmış. Vali Reşit Paşa'ya da, ben Sivas'a gelir gelmez kollarımı bağlayıp tutuklaması gerektiğini söylemiş.
25 Haziran günü Sivas'ta bir takım uygunsuz olaylar olduğunu öğrendim. Beşinci Tümen Komutanının seçme subay ve erlerden kurulu bir atlı piyade birliği hazırlayıp Sivas'a göndermesini sağladım. Oraya gidişimizin hiçbir yere bildirilmemesi, Amasya'da da açıklanmaması için gerekli önlemi aldım. Öyle ki Sivas'a hareket ettiğimi bildiren telin de, ben Sivas'a vardığım sırada valinin eline geçecek bir saatte çekilmesini düzenledim.
Sivas'ta Ali Galip Beyle Reşit Paşa, bana karşı ne yapılması gerektiğini tartışırlarken, Reşit Paşa'ya Sivas'a geldiğimi bildiren telgrafımı verirler. Reşit Paşa teli Ali Galip Bey'e uzatır ve "İşte kendisi geliyor; buyurun tutuklayın!" der. Ve saatine bakarak ekler: "Geliyor değil, gelmiş olacaktır!" Bunun üzerine Ali Galip, "Ben tutuklarım dedimse, kendi ilim içinde tutuklarım demek istedim." deyince toplantıda bulunanları bir heyecan kaplar. Hep birden, "Haydi öyleyse karşılamaya gidelim!" diyerek toplantıya son verirler.
Sivas'a vardığımızda, caddenin iki yanı büyük bir kalabalıkla dolmuş, askeri birlikler tören duruşu almış bulunuyordu. Otomobillerden indik. Yürüyerek askeri ve halkı selamladım.
Bu görünüş, Sivas'ın saygıdeğer halkının ve Sivas'ta bulunan yiğit subay ve erlerimizin bana ne denli bağlılık ve sevgi duyduğunu gösteren canlı bir tanıktı. Sivas'ta örgütlenme ve nasıl davranılacağı konularında gerekenlere yönerge verdikten sonra, hiç uyumadan geçen 27/28 Haziran gecesinin sabahında Erzurum'a doğru yola çıkıldı.
İstanbul hükümetince görevden alınan Erzurum ve Bitlis valileri Münir ve Mazhar Müfit Beyler, bana katılmak üzere Erzurum'da bekliyorlardı. Bu iki vali beyle On beşinci Kolordu Komutanı Kâzım Karabekir Paşa ve yanında bulunan Rauf Bey, eski İzmit Mutasarrıfı Süreyya Bey ve karargâhımdan Kurmay Başkanı Kâzım, Husrev ve Dr. Refik Bey arkadaşlarımla önemli bir görüşme yapmayı uygun gördüm. Kendilerine genel ve özel durumu ve tutulması zorunlu olan davranış yolunu anlattım.
Bu arada en elverişsiz durumları, genel ve kişisel tehlikeleri, her olasılığa karşı göze alınması zorunlu özverileri açıkladım. Ulusal amaç için ortaya atılacakları yok etmek isteyenler bugün yalnız Saray, İstanbul hükümeti ve yabancılardır; ama bütün halkın aldatılarak bizim karşımıza geçirilebileceğini de göz önünde tutmak gerekir. Öne atılacak olanların, her ne olursa olsun amaçtan dönmemeleri, ülkede barınabilecekleri son noktada, son soluklarını verinceye değin amaç uğrunda özveriyi sürdüreceklerine işin başında karar vermeleri gerekir. Yüreklerinde bu gücü duymayanların işe hiç girişmemeleri kuşkusuz daha iyidir. Çünkü hem kendilerini, hem de ulusu aldatmış olurlar.
Sıvas Kongresine çağrı, sivil ve askeri makamlar yanında İstanbul'da bulunan Abdurrahman Şeref Bey, Ahmet İzzet Paşa, Halide Edip Hanım, Kara Vasıf Bey gibi kişilere de şifreyle gönderildi. Ancak bu kişilere ayrıca genelge niteliğinde bir de mektup yazdım.
Bu mektupta özetle şu noktaları vurguladım:
1. Yalnız toplantı ve gösterilerle büyük amaçlar hiçbir zaman gerçekleştirilemez.
2. Büyük amaçlar ancak doğrudan doğruya ulusun bağrından doğan ortak güce dayanırsa kurtarıcı olur.
3. İstanbul artık Anadolu'ya egemen değil, bağımlı olmak zorundadır.
4. Size düşen özveri pek büyüktür."
25/26 Temmuz tarihinde Bekir Sami Bey, Amasya'dan bana bir görüşünü iletiyordu.
Bekir Sami Bey diyordu ki "Bağımsızlık istenmeğe ve yeğ tutulmağa değer. Ancak tam bağımsızlık isteyecek olursak, ülkemizin birçok parçalara ayrılacağı kesindir. Belli bir süre için Amerika'nın güdümünü istemeği, ulusumuz için en yararlı çözüm yolu olarak kabul ediyorum. "
Derken Efendiler, Kara Vasıf Bey bir kez daha söz alarak "Bütün devletler bizi bağımsız bırakacaklarını söyleseler bile yine güdümsüz yapamayız dedi.
Efendiler, Meclis'in toplanma yeri konusunda o güne değin örgütümüzden gelen yanıtlar dört görüşün varlığını gösteriyordu: İstanbul dışında, İstanbul'da, İstanbul yakınlarında ve hükümet uygun bulursa İstanbul dışında. Ben, Meclis'in İstanbul'da saldırıya uğrayacağını ve dağılacağını kesinlikle bekliyordum. Böyle bir durumda başvurulacak önlemi de kararlaştırmıştım. Hazırlığımız ve düzenlemelerimiz de başlamıştı. Ankara'da toplanmak..
İşte bu görevi yaparken, ulusun yanlış anlamasına yol açmamak için bir önlem de düşünmüştüm: Meclis başkanlığına seçilmek. Amacım, dağıtılacak olan milletvekillerini, Meclis Başkanı niteliği ve yetkisiyle yeniden toplanmaya çağırmaktı. Gerçekte İstanbul'a gitmeyecektim. Ama bunu açığa vurmadan zaman kazanacaktım. Bana bu yolda çalışacaklarına söz vererek İstanbul'a giden arkadaşlardan bir-ikisi dışında hiçbirisi bu konudan söz bile etmediler.
Efendiler, o günlerde Trakya'nın durumuna da bir göz gezdirelim: Derneğimizin Trakya Merkez Kurulu'na ve oradaki Kolordu Komutanına verdiğimiz yönerge, Trakya'nın geleceğinin bütün ülkenin geleceğiyle birlikte düşünülebileceği ilkesine dayalıydı.
Trakya bütünüyle düşman eline geçse bile, yalnız orası için önerilecek hiçbir çözüm yolu kabul edilmeyecekti. Trakya'daki komutanın kararının da böyle olduğu bildirilmekteydi. Ama son zamanlarda komutan Cafer Tayyar Paşa, yabancıların verdiği güvence üzerine yapılan bir çağrıyı kabul edip İstanbul'a gitmiş, ancak dönüşünden sonra durumu bize bildirmişti.
Anlaşıldığına göre, Doğu Trakya'nın yalnız başına varlığını koruyamayacağı, ancak Batı Trakya'yla birlikte bir yabancı yönetim altında yaşayabileceği düşünceleri aşılanmıştı. Herhalde moral yıkıcı bir takım propagandalar yapılmıştı. Cafer Tayyar Paşa da Trakya'ya döndükten sonra kolordunun komutasını üzerine almamış. Böylece Trakya'nın geleceği, İstanbul siyasal çevrelerinin etkisine bırakılmış.
20 Temmuz'da Tekirdağ'a bir tümen çıkarıp Edirne yönünde yürümeğe başlayan Yunan ordusu, birlikleriyle daha önce Edirne'ye gelmiş olan Şükrü Naili Bey'in uyanıklık ve direnciyle durdurulabildi. Ne var ki Cafer Tayyar Paşa, kendi birlikleriyle ilişki kurmadı; kendisi Havza yakınlarında atla dolaşıyorken, birliklerinin bir bölümü ile düşmana tutsak oldu; geri kalan birlikleri ise Bulgarıstan a sığındı. Trakya da baştan başa Yunanlıların eline geçti.
Efendiler, Trakyanın özel güçlükler ve koşullar içinde bulunduğuna kuşku yoktu. Ama bu özellik ve güçlükler, hiçbir zaman Trakya'daki ordunun, askerliğin ve yurtseverlik namusunun gereklerini yerine getirmesine engel olamazdı. Eğer bu yapılmamış ise, ulus ve tarih önünde bunun tek sorumlusu Cafer Tayyar Paşa'dır.
Tarihte bütün bir yurdu, çok üstün düşman güçleri karşısında, son avuç toprağına değin yiğitçe ve namusluca savunup, yine de varlığını koruyabilmiş ordular görülmüştür. Türk ordusu o nitelikte bir ordudur. Yeter ki ona komuta edenlerde, komutanlık etme niteliği bulunsun! Lafla, politikayla, düşmanın aldatıcı sözlerine kulak vermekle askerlik görevi yapılamaz.
Efendiler, bir komutanın tutsak düşmesi de anlayışla karşılanabilir; ancak askerlik görev ve gereklerini yapıp uygulamakta elindeki gücü, son süngü ve son soluğa dek kullandıktan sonra, kendi kanını akıtmak fırsatını bulamadan düşman eline düşerse...
Bir Türk komutanının, herhangi bir kötü rastlantı ve şanssızlık sonucu bile olsa, ordusunu kullanmaksızın düşmana tutsak olmasını biz anlayışla karşılasak da, tarih bunu hiç bağışlamaz ve bağışlamamalıdır. Türk Devrim tarihinin gelecek kuşaklara ileteceği sözler ve uyarmalar işte budur!
Efendiler, hükümet kurma konusunda da tutulması gerekli yol, Osmanlı devletinin ve halifeliğin yıkıldığını kabul edip, yeni temellere dayalı yeni bir devlet kurmaktı. Ama durumu olduğu gibi söylemek, amacın büsbütün yitirilmesine yol açabilirdi.
Efendiler, Londra Konferansının olumlu bir sonuca ulaşmadığını biliyorsunuz. Ama Kurul Başkanı ve Dış İşleri Bakanı Bekir Sami Bey, kendi başına, İngiltere, Fransa ve İtalya devlet adamlarıyla buluşup konuşmuş, her biriyle ayrı ayrı birtakım sözleşmeler imzalamış bulunuyordu.
İtilaf Devletlerine ekonomik ve hukuksal ayrıcalıklar tanıyan bu sözleşmeleri hükümetimizin uygun görüp onaylaması olanaksızdı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder