9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Notları - Divan Edebiyatı Nazım Biçimleri, Rubai, Şarkı, Tuyuğ, Murabba, Terci-i bent, Terkib-i bent, Gazel, Kaside, Mesnevi, Müstezat

2) DİVAN EDEBİYATI (KLASİK EDEBİYAT)

* Şairler şiirlerini “DİVAN” adını verdikleri bir kitapta topladıkları için bu edebiyatına “Divan Edebiyatı” denilmiştir.Ayrıca “klasik-eski–zümre edebiyatı” da denilir.
* İslamiyet’in kabulünden sonra Türkler yaşamın her alanında Araplardan, Farslardan etkilenmişlerdir. Bu etkileşimin en belirgin olduğu alanların başında edebiyat göze çarpmaktadır.13. yy dan itibaren şair ve yazarlar Fars-Arap etkisine girmeye başlamıştır.
* Dili Arapça, Farsça, Türkçe karışımı olan Osmanlıca’dır.
* Ölçü olarak “aruz ölçüsü”, nazım birimi genellikle beyittir.
* Şiirlerde tam ve zengin uyak kullanılmıştır.
* Anlatılan şey değil, anlatış biçimi ön plandadır.
* Çoğunlukla aşk, şarap, kadın övgü, din, ahlak, tasavvuf konuları işlenmiştir.
* 13.yüzyılda gelişmeye başlamış 16. ve 17. yüzyıllarda en olgun dönemini yaşamış, 19.yüzyılın sonlarına kadar sürmüştür.
* Belli kalıpları olan bir edebiyattır.Duygu ve düşünceler mazmun denilen kavramlarla anlatılır.
* Soyut bir edebiyattır ve toplumsal konulara değinmemiştir.

Kullanılan Nazım Biçimleri:

Divan edebiyatı nazım şekilleri

Dörtlük halindekiler ; Rubai, Şarkı, Tuyuğ, Murabba,
Bent Halinde ; Terci-i bent, Terkib-i bent,
Beyit halindekiler; Gazel, Kaside, Mesnevi, Müstezat,

Gazel
* Güzellik, aşk, kadın, şarap gibi konuları işleyen nazım biçimidir.
* Araplarda Farslara onlardan da Türklere geçmiştir.
* Gazelin ilk beytine “matla”son beytine “makta” denir.
* Makta beytinde şairin mahlası(takma adı) kullanılır.
* En güzel beytine “beyt’ül gazel ya da şah beyit” denir.
* Gazelin bütün beyitlerinde aynı konu işleniyorsa buna yek-ahenk gazel denir.
* Bütün beyitler aynı söyleyiş güzelliğine sahip ise buna yek-âvâz gazel denir.
* Kafiye şeması: “aa,ba, ca da...” şeklindedir.
* En az beş en fazla on beş beyitten oluşur.
* Konu birliği yoktur. Her beyit başka bir konudan bahsedebilir.
* Türk edebiyatında Fuzûli, Bâki, Nedim en tanınmış gazel şairleridir.

Kaside
* Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan şiirlere denir.
* En az 33 en fazla 99 beyitten oluşur.
* Kafiye düzeni gazelle aynıdır.
* İlk beytine matla, son beytine makta, şairin adının bulunduğu beyte taç beyit,en güzel beytine beyt'ül kasid adı verilir.
*Kaside: Nesip-girizgâh-methiye-tegazzül-fahriye-dua bölümlerinden oluşur.

Nesib: Kasidenin giriş bölümüdür.
Girizgah: Konuya giriş niteliğinde olan bölümdür.
Methiye: Övülecek olan kişinin yüceliklerinin sıralandığı bölümdür.
Fahriye: Şairin kendini övdüğü kısımdır.
Tegazzül: Şair bu bölümde bir gazele yer verir.
Dua: Övülen kişinin başarısı için Allah’a dua edilir.

Konularına Göre Kasideler
Tevhid: Allah’ın birliğini anlatan kasidelere denir.
Münacat: Allah’a dua etmek ve yalvarmak için yazılanlara denir.
Methiye: Herhangi bir şahsı övmek için yazılanlar denir.
Naat: Peygamberleri övmek için yazılanlara denir.
Hicviye: Birini eleştirmek için yazılanlara denir.
Mersiye: Ölen birinin arkasından yazılanlara denir.
Edebiyatımızda kaside türünün en güzel örneklerini Nef’i vermiştir. Onun Siham-ı Kaza adlı eseri bu türün en meşhur örneğidir.

Mesnevi
* Beyit sayısı sınırsızdır.
*Konu sınırlaması yoktur. Genellikle savaş, aşk, tarihi olaylar, dinî olaylar gibi konular işlenir.
* Mesneviler o dönemde roman ve hikaye türünün yerini tutuyordu.
* Her beyit kendi arasında kafiyelidir.
* Uyak düzeni aa, bb,cc,dd,ee,... şeklinde devam eder.
* Beş mesneviden oluşan eserlere “hamse” denir.
* Bir şehrin güzelliğini anlatan mesnevilere şehrengiz denir.
* Türk edebiyatındaki ünlü mesneviler şunlardır:
Kutadgu Bilig İlk mesnevi (Öğüt)
Fuzuli - Leyla ile Mecnun (Aşk)
Şeyh Galip - Hüsm ü Aşk (Aşk)
Şeyhi - Harname (Eleştiri)
Ahmedi - İskendername (Tarih)
Nabi - Hayrabat (Öğüt)
Süleyman Çelebi - Vesiletü’n-Necat (Mevlid)(Dini)
Mevlana - Mesnevi (Öğüt)

Müstezat
* Gazelin özel bir biçimine denir.
* Uzun dizelere kısa bir dize eklenerek yazılır.
* Uzun ve kısa dizeler gazel gibi kendi aralarında uyaklanırlar. Kısa dizelere “ziyade” adı verilir.

Rubai
* Kafiyelenişi aaxa şeklindedir. Tek dörtlükten oluşur.
* Aruzun belli kalıplarıyla yazılır.
* Hayatın anlamı ve hayat felsefesi,dünyanın nimetlerinden yararlanma ve ölüm gibi konular işlenmiştir.
* İran edebiyatına ait olan bu türün en büyük şairi Ömer Hayyam’dır.
* Türkçe rubailerin en güzel örneklerini Yahya Kemal vermiştir.

Tuyuğ
* Divan edebiyatına Türklerin kazandırdığı bir nazım şeklidir.
* Yak düzeni rubai gibidir.Tek dörtlükten oluşur.
* Felsefi konular işlenmektedir.
* Kadı Burhanettin’in tuyuğları meşhurdur.

Şarkı
* Besteyle okunmak için yazılan ve dörtlüklerden oluşan nazım biçimidir.
* Dörtlük sayısı 3ile 5 arasında değişir.
* Birinci dörtlükte 2. ve 4. dizeler diğer dörtlüklerde 4.dizeler aynen tekrarlanır. Buna nakarat denir.
* Türklerin divan edebiyatına kazandırdığı bir türdür.
* Aşk ,sevgi,günlük hayat gibi konular işlenir.
* Halk deyişlerine ve söyleyişlerine yer verilir.
* Şarkı türünün ilk kullanıcısı ve en önemli temsilcisi Nedim’dir.

Murabba
* Dört dizelik kıtalardan oluşur.
* Bent sayısı 3-7 arasında değişir.
* Her konuda yazılır.

Terkib-i Bent
* Bentlerle kurulmuş olan bir nazım şeklidir.
* Her bent 7 ile 10 beyitten oluşur.
* Bent sayısı 5 ile 15 arasındadır.
* Bentleri birbirine bağlayan beyitlere vasıta beyti denir.
* Şairin toplumsal ve felsefi konulardaki düşünceleri konu olarak işlenir.
* Terkib-i Bent türünün en önemli ismi Bağdatlı Ruhi’dir.
* Türk edebiyatında bu türün en önemli ismi Ziya Paşa’dır.

Terci-i Bent
* Terkib-i bente benzer. Yalnız burada bentler arasındaki vasıta beyti aynen tekrarlanır.
* Konu olarak daha çok Allah’ın kudreti,kainatın sırları ve kainatın zıtlıkları gibi konulara yer verilir.
* Bu türün de Türk edebiyatındaki en önemli temsilcisi Ziya Paşa’dır.

Mesnevi'den Aslan, Kurt ve Tilki Hikayesi (Mevlana Celaleddin Rumi)

Kitabın Adı : Mesnevi

Kitabın Yazarı : Mevlana Celaleddin Rumi

Bir gün aslan, kurt ve tilki avlanmak için dağa çıkmışlardı. Avları yakalayıp birbirinin sırtına yükletmek ve taşımak için yardım edeceklerdi. Üçü birlikte o geniş kırda birçok av tutacaklardı. Aslında erkek bir aslan için kurt ve tilki ile arkadaşlık etmek ayıptı, lâkin aslan onlara ikram olsun diye, kendilerine yoldaşlığı kabul etti.

Hikâyedeki aslandan maksat, hakîkat ve mârifet aslanı olan “veliyy-i kâmil”dir. Kurt ve tilkiden murat ise; hayvanlık sıfatından kurtulamamış sûrî insanlardır. Evliyâullah hazarâtı, bazen böyle hayvan sıfatlı insanlarla beraber bulunurlar. Çünkü Peygamber Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, “Cemaat, Allâh’ın rahmetine sebeptir.” buyurmuştur. Olur ki, cemaat arasında Allâh’ın sevgili bir kulu bulunur; onun yüzü suyu hürmetine, diğerleri de Allâh’ın lutfu keremine nâil olurlar.

Bu cemaat, aslanın maiyyetinde heybet ü azametle dağa doğru gidince, bir yaban sığırı, bir keçi ve iri bir tavşan avladılar. Avlarını ormana getirdiler. Aslan kurda dedi ki:

“-Ey eski ve tecrübeli kurt! Bu avı aramızda taksim ederek bir adalet göster.

Kurt:

“-Şâhım, yaban sığırı senin payındır. O büyüktür, sen ise iri gövdelisin. Bu, sana lâyıktır. Keçi benim hissemdir ki, orta vücutludur. Ey tilki, sen de tavşanı al.” diyerek taksimâtı yaptı. Fakat bu taksimat aslanı hoşnut etmemişti:

“-Ey kurt! Sen ne dedin? Ben burada iken sen ve ben demeye cesaret ediyorsun hâ!.. Haydi, bana doğru gel!” dedi ve kurdun yaklaşmasıyla ona bir pençe vurması bir oldu. O pençe darbesi kurdu parçaladı. Aslan kükremeye devam etti:

“-Mâdemki beni görmek ve karşımda bulunmak, sana kendini unutturmadı; böyle bir cana, inleyerek ölmek gerektir!”

O yüce aslan; iki baş, iki üstünlük kalmasın diye kurdun başını kopardı.

Koca kurt! Mademki padişahın huzurunda kendini ölü saymadın, cezanı gör. İşte” Fentekamna minhüm?” budur.

Sonra yüzünü tilkiye dönüp “Hadi, bunları yememiz için pay et” dedi.

3105. Tilki secde edip dedi ki: “Bu semiz öküz, ey emin padişah, kuşluk yemeğin.
O keçiden de bahtı aydın padişaha gün ortasında yemesi için bir yahni olur.
Tavşan da lûtuf ve kerem sahibi padişahın akşam yemeğidir.”

Aslan “Tilki, adaleti parlattın, apaydın bir hale getirdin. Bu çeşit pay etmeyi kimden öğrendin?

Ey ulu kişi! Bu pay edişi nereden belledin? “ deyince Tilki dedi ki
“Padişahım, kurdun halinden!”

3110. Bunun üzerine aslan “ Mademki sen bizim aşkımıza kendini rehin ettin; üçü de senin olsun, üçünü de al, git.

Ey tilki, sen baştanbaşa bizim oldun, seni nasıl incitebilirim? Mademki sen, biz oldun;

Biz de seniniz, bütün avlar da. Ayağını yedinci kat göğün üstüne bas, yüksel.

Alçak kurttan ibret aldığın için artık sen, tilki değilsin, benim aslanımsın” dedi.
Akıllı o kişidir ki çekinilen belâda dostların ölümünden ibret alır.

3115. O zaman tilki “ Aslan, bana bunu kurttan sonra teklif etti” diye yüzlerce şükürde bulundu.

“Eğer önce bana, bunu pay et, diye teklif etseydi, ondan canımı kurtarmama imkân mı vardı? “ diye şükürler etti.

Şu halde bizden de Allah’ya şükürler olsun ki, bizi ancak helâk olanlardan sonra dünyaya getirdi.

Bu suretle Hakk’ın, geçmiş zamanlarda gelip geçen kavimleri nasıl helâk ettiğini duyduk.

Nihayet, o önce gelip geçen kurtların halini duyup da tilki gibi kendimizi koruyabiliriz.

KISSADAN HİSSE

Mevlânâ Hazretleri; aslan, kurt ve tilkinin hikâyesini bitirirken bizi kıssadan hisseye yöneltiyor ve şöyle devam ediyor, hikmet deryası sözlerine:

“O hâlde bizi evvelkilerden sonra dünyaya getiren Cenâb-ı Hakk’a hamd ü senâlar olsun. Allâh’ın eski zamanlardaki müşriklere etmiş olduğu siyasetleri okuduk ve işittik. Cenâb-ı Hakk’ın bizi sonradan dünyaya getirmesi, o eski kurtların hâlinden ibret alıp, tilki gibi kendimizi korumamız içindi. Hakk’ın Rasûlü ve sözünde sâdık olan Peygamber-i Ekber Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem- bundan dolayı bizim için «Ümmet-i Merhûme» yani «Allah’ın rahmetine mazhar olmuş ümmet» buyurmuştur.

O eski kurtların, hâlâ mevcut eserleri meydanda... Ey büyük adamlar, ey aklı başında kimseler; o eserlere bakın da ibret alın.”

Mesnevî’nin bu meşhur hikâyesi; âhir zaman ümmeti olmanın hem güzel ve rahmet tarafını bizlere hatırlatıyor, hem de tefekkür ve ibrete dâvet ediyor. Şayet geçmişi bilmezsek, Allâh’ın kâinâtta cârî olan kanunlarını (Sünnetullah) anlamaz ve ona göre hayatımızı tanzim etmezsek âkıbetimiz, geçmiştekilerden çok da farklı olmaz. Nitekim şöyle denilmiştir:

“Geçmişten ibret almazsa kişi, geleceğe ibret olmaktır işi!..”

Mesnevi’den (Mevlana Celaleddin Rumi) Nasihatler ve Özlü Sözler

Mesnevî’den Nasihatler ve Özlü Sözler

-Ey oğul, bağı çöz; özgür ol! Ne zamana kadar altın ve gümüşün esiri olacaksın? (I,19)

-Merhamete nâil olmak istersen, zayıflara merhamet et! (I,822)

-İçinde pusu kurmuş olan nefis, kibir ve kin bakımından bütün insanlardan beterdir (I,906)

-Koyunun kurttan kaçmasına şaşılmaz; şaşılacak şey koyunun kurda gönül vermesidir. (I,1292)

-İnsan dostunu göremiyor, ayırt edemiyorsa kör olsun daha iyi. (I,1407)

-Sözün faydası yoksa söyleme! (I,1524)

-Söz söylemek için önce dinlemek gerekir. (I,1627)

-Şekilde-surette kalırsan putperestsin; her şeyin dış yüzünü bırak, mânâya bak!(I,2893)

-İnsanların savaşı, çocukların kavgasına benzer; hepsi de anlamsız ve saçmadır.(I,3435)

-Maksada sabırla erişilir, aceleyle değil! Sabret, doğrusunu Allah daha iyi bilir. (I,4003)

-Türk sağ oldukça mutlaka kendine bir otağ(ülke) bulur, hele bu Türk Hak kapısının değerli bir kulu olursa? (II,455)

-Çalışıp, kazanmak define bulmaya engel değil ya! Sen çalışmana devam et; eğer nasibin varsa define de arkandan gelsin. (II,735)

-Ben, bu çalışıp-çabalama dünyasında iyi huydan daha üstün bir şey görmedim.(II,810)

-Akılsız dost zaten düşmandır. (II,1734)

-Zafer için yardımcısı Allah olmayan kişiye tavşan bile aslan gibi görünür.(II,2298)

-Ey rüşvet alan! Sen fil yavrusu yemektesin; düşmanın olan o fil sonunda kökünü kazır, mahveder seni. (III,159)

-Nefis üç köşeli dikendir; nasıl koyarsan koy yine sana batar; ondan kurtulmanın imkânı var mı?(III,375)

-Buğday için, gökyüzünden buğday gönderenden ayrıldın ha!(III,431)

-Yer, gökyüzüyle düşmanlığa kalkışırsa çoraklaşır, ölü haline gelir.(III,,936)

-Adımımı nereye atacaksam bakar da öyle atarım; işte bu yüzden yanlıştan da kurtulurum, düşmekten de.(III,1753)

-Bütün bilimlerin özü “Mahşer günü ben kimim, ne hale geleceğim” ilmini bilmektir. (III,2654)

-Vay o kişiye ki nefsine uyar da lüzumsuz fetvalar verir. (III,3246)

-Helva kime nasipse o yer; parmakları uzun olan değil! (III,4532)

-Evlilikte iki kişinin birbirine denk olması lâzım; yoksa iş bozulur, geçim kalmaz.(IV,197)

-İyi huylu, kötü huylulara tahammül edip, onların kötülüğünü söylemeyendir. (IV,774)

-Belâların çoğu peygamberlere gelir. Çünkü ham kişileri yola getirmek zaten bir belâdır.(IV,2009)

-Otu ha çağırmışsın, ha çağırmamışsın ne fark eder? Ayağı toprağa çakılmış kalmıştır. (IV,2896)

-Kim işin sonunu görürse, yolda hiçbir zaman ayağı takılmaz. (IV,3371)

-Demircilik sanatını bilmeyen kişi, demirci ocağına yaklaşırsa sakalını, bıyığını yakar.(V,1381)

-Rızkı Allah’tan ara; ondan bundan değil!(V,1496)

-Allah sana bir el vermişse, bir iş yap, kazan da dostlarına yardımın dokunsun.(V,2420)

-Gönlün nâmertlikle dolu olduktan sonra sakalına ve bıyığına gülünür ancak!(V,2511)

-Tilki bir eşeği baştan çıkarıyorsa bırak çıkarsın. Sen eşek olma da üzülme! (V,2537)

-İyilik aradımı insanda kötü şey kalmaz ki! (VI,124)

-Allah için hizmette bulun; halkın kabul edip etmemesiyle ne işin var senin! (VI,845)

-Söz, dinleyene göre söylenir; terzi elbiseyi adamın boyuna göre diker. (VI,1241)

-Adaleti bilmeyen, kurt yavrusunu emziren keçiye benzer. (VI,1576)

-Kıyamet kurban gününe benzer; Mü’minlere bayram, öküzlere ise helâk olma günü. (VI,1876)

-Kurt çok zalimdir; ama hiç değilse hilesi yoktur. (VI,2472)

-Aynada çirkinliğini görünce aynaya kızma! (VI,3154)

-Evin içindeki acı su çeşmesi, dışarıdaki tatlı su ırmağından daha üstündür. (VI,3603)

-Niceleri kadın alarak Kârun gibi zengin oldu; niceleri de kadın yüzünden borçlandı gitti! (VI,3689)

-Hazırlığın olmadan bir madene bile girersen bir kuruş elde edemeden geri çıkarsın. (VI,4425)

-Sen ört ki, senin de ayıbını örtsünler. (VI,4526)

Mesnevi'den (Mevlana Celaleddin Rumi) Nasihatler

MESNEVİ’DEN NASİHATLAR
I. Cildin Önsöz’ünden:
Bu kitap Mesnevî kitabıdır. Mesnevî, hakikate ulaşma ve yakîn
sırlarını açma hususunda din temellerinin, temellerinin temelidir.
Allah’ın en büyük fıkhı, Allah’ın en aydın yolu, Allah’ın en açık
delilidir...

Şüphe yok ki Mesnevî, gönüllere şifadır; hüzünleri giderir, Kur’an’ı
apaçık bir hale koyar; rızıkların bolluğuna sebep olur, huyları
güzelleştirir...

Ekmek! Ama hem az, hem de helâlinden!

Sen gözyaşı zevkini nereden bilirsin? Gök görmedikler gibi ekmeğe âşıksın.

Karnından ekmeği boşaltırsan, ululuk incileriyle doldurursun.

Nur ve kemâli, artıran lokma, helâl kazançtan elde edilen lokmadır.

Hiç buğday ektin de arpa bittiğini gördün mü?

(I,1638,1639,1642,1646)

Balık baştan kokar!..

Yöneticilerin huyu halkına da tesir eder...

Yönetici bir havuza benzer; halk da bu havuza bağlı bu boruları gibidir.

Eğer havuzdaki su pis olursa, borulardan da aynı bu su akar.

Sen bu sözün mânâsına dal, adamakıllı dikkat et, iyice düşün bakalım!..

(I,2820,2821,2823,2824)

Gerçek makam bizim makamımız

İnsanlar makam ve derece için aşağılıklara katlanır, bayağı hallere düşer; yücelik ümidiyle aşağılık şeylerden lezzet alır.

On günlük makam için alçaklığa katlanırlar; gam ve kederle boyunlarını ip gibi ipince bir hale sokarlar

Nasıl oluyor da benim bulunduğum yere, bu yücelikle, aydın bir güneş olduğum mekâna gelmiyorlar?

Bana yapışın da doğan olun; eğer baykuşsanız bile doğan kesilin!

(II,1104-1106,1165)

Şekilden geç, mânâya ulaş!..

Ne güzel ibadet ediyor, ne hoş işlerde bulunuyor; fakat bir parçacık bile tat yok.

İbadet kabuktan ibaret, içi yok; cevizler çok, ama içleri boş.

İbadetin netice vermesi için zevk; tohumun ağaç olması için iç gerek!

(II,3394-3396)

Kuşkudan vazgeç, emin ol!

Yerde yarım arşınlık genişlikte bir yol olsa, insan hiç kuşkuya düşmeden rahatça yürür;

Fakat yüksek bir duvarın üstünde gitsen, yolun genişliği de iki arşın olsa, yine eğri-büğrü gidersin;

Hatta içindeki kuşku yüzünden belki de düşersin. İşte kuşkudan gelen bu korkuya iyice dikkat et de kuşkunun kötülüğünü anla!

(III,1559-1561)

Mal-mülk, makam; ama sonuç!..

Sığır, kasapların ne yapacağını bilseydi, hiç onların peşine düşer, dükkana gider miydi?

Veya kasapların elinden kepek yer miydi? Yahut da onların gülücüğüne aldanıp, onlara süt verir miydi?

Hatta ot yese bile, niçin beslendiğini bilseydi, hiç otu hazmedebilir miydi?

Şu halde bu âlemin direği gafletten, bilmezlikten ibarettir. Devlet
(maddî manevî zenginlik) “Dev” (koş) kelimesiyle “let” (dayak)
kelimesinden meydana gelmiştir.

Önce koş; koş da sonundaki dayağa bak! Bu yıkık yerde (dünyada) devlet sahibine eşekcesine ölümden başka bir şey yoktur.

(IV,1327-1331)

Hâlâ şekilcilik mi?

Birisi şehâdet getirdi, imanını gösteren bir şey yaptımı dış görünüşe önem verenler, o adamın mümin olduğuna hükmederler.

Bu şekilde nice münafıklar şekle, gösterişe sığınmışlar; böylece de yüzlerce gerçek iman sahibinin kanını gizlice dökmüşlerdir.

(IV,2176-2177)

Doğruyu söyle; ama gereği gibi!

Kaynayan yağın üstüne su dökersen ocağı da yıkarsın tencereyi de.

Söyle; ama yumuşak söyle, sakın doğrudan başka da bir şey söyleme; yumuşak sözlerle de vesveseler satmaya kalkışma!

(IV,3816, 3817)

Herkesin doğrusu kıyamette ölçülür!

Tüm insanlar bir hayale kapılmış, bir bucağı eşelemekte. Biri define bulmak için bir köşeyi kazmakta;

Bir başkası papaz olmak için kiliseye kapanmış; bir başkası da hırs içinde ekine, tarlaya koşmuş,

Bir diğeri cin çağırmakla meşgul, gönlünü aklını kaybetmiş; öbürü
yıldız bilgisine kapılıp nalı yıldızın üzerine koymuş, fal bakmada.

Bunların her biri, bir diğerine bakıp “Ne iş yapıyor bu” diye hayret etmede; her biri bir diğerinin işini boş bulmada.

Bunların hepsi can kıblesini kaybetmişlerde onun için herkes bir tarafa yönelmiş;

Nitekim bir bölük insan da kıble nerede, diye arar; bir hayale kapılıp her tarafa döner, durur.

Sabah olup da Kâbe göründü mü gerçekten kimin yolunu kaybettiği anlaşılır.

Bu şuna benzer: Hani, dalgıçlar denize dalar, denizin dibinde aceleyle ellerine ne geçerse toplarlar ya!

İnci bulurum ümidiyle onu bunu torbalarına doldurur;

Fakat o koca denizin dibinden çıktılar mı iri ve kıymetli inci kimin torbasındaysa meydana çıkar.

Birinin küçük bir inci, diğerinin sadece taş parçaları veya boncuk olduğu anlaşılır.

İşte, kıyamet günü de buna benzer; onları bu gaflet uykusundan uyandırıp, iyiyi, kötüyü, kimin ne topladığını ortaya çıkarır.

(V,319,322,324,326,328-335)

Ölüm gelmeden yoldaşını iyi seç!

Zamanede sana üç yoldaş vardır. Biri vefâkârdır, diğer ikisi ise gaddar :

Biri dostların, öbürü malın-mülkün, üçüncüsü ise iyi işlerin ki, vefalı olan budur.

Öldüğün vakit, malın seninle beraber gelmez, evden dışarı bile çıkamaz; dostun gelir, ama sadece mezarının başına kadar.

Fakat yaptığın işler vefakârdır; onlara iyice sarıl ki mezarının içine kadar seninle gelen onlardır.

Ama!.. Eğer amelin iyiyse, orada sana dost olur; kötüyse yılan kesilir.

(V,1045-1047,1050,1052)

Koyacaksan iyi adet koy!

Yiğidim! Kim kötü bir gelenek koyarsa, ondan sonra halk cahilliğinden bu geleneğe uysa,

Bütün bu adeti işleyenlerin günahı, o adeti ilk koyana da yazılır. Çünkü o baştır, diğerleri kuyruk. (V,1956,1957)

Ne ekersen onu biçersin...

Yiğidim! Kadere az bahane bul; nasıl oluyor da suçunu başkalarına yüklüyorsun? Kendini araştır, kendi suçunu kendin gör!..

Gündüz vakti çalışıyorsun da, akşam ücretini başkası mı alıyor?

Neye çalıştın da zararını yada faydasını görmedin? Ne ektin de zamanı gelince onu devşirmedin?

Sen de bilirsin ki elde ettiğin şey, yaptığının karşılığıdır. Yoksa
âdil olan Allah’ın takdiri, insana yaptığına uygun olmayan cezayı nasıl
olur da verir?

Suçu kendine bul! Çünkü o tohumu sen kendin ektin.

(VI,413,415,417,418,423,427)

Evlâdın hayırlısı

Babanın ağaca benzeyen vücudu, gizli bir yol vasıtasıyla oğlunun iki gözünden su alır, gıdalanır.

Oğuldan coşan bu kaynak ananın, babanın bahçelerine kadar akar gider.

Anayla babanın gönül ve hayat bahçeleri bu suretle yeşerir, tazeleşir...

Kaynak (oğul) kötü olursa o ağacın dalları, yaprakları da kurur;

Çünkü o, oğlun vücut kaynağından sulanıp, gıdalanıyordu.

Ey gafil insanlar! Nice, canınıza eklenmiş böyle su kaynakları var, bilir misiniz?

(VI,3586-3591)

Mesnevi (Mevlana Celaddin Rumi) Hakkında Bilgi, Anlamı, Konusu, Nazım Türü, Yazıldığı Zaman, Beyit Sayısı

Mesnevi Kelimesinin Anlamı ve Mesnevî Nazım Türü

“Mesnevî” kelimesi Arapça olup, sözlük mânâsı “ikişer ikişer”
demektir. Edebiyatta ise; her beyti kendi arasında kafiyeli manzum söz
söylemek olup; beyit sınırı olmadığı için uzun eserlerde tercih edilen
bir nazım türü olmuştur.

İslâmî edebiyatlarda (özellikle Fars Edebiyatı, ve XV.yy’dan sonra
Türk Edebiyatı) şairlerin, uzun aşk hikayelerini ve destanımsı konuları
işlerken kullandıkları Mesnevî tarzı, Mevlâna’nın dönemine gelindiğinde
bir hayli mesafe kaydetmiş; tasavvufî eserlerin hemen hemen tamamı bu
nazım türünde kaleme alınmıştır. Mevlâna’nın da etkilendiği, Senâî’nin
(ö.1180) Hadîkatü’l- Hakîka’sı, Attâr’ın (ö.1193-1234 arası)
Musîbetnâme ve Mantıku’t-tayr’ı gibi eserler tasavvufî mesnevî
geleneğinin ilk ve en güzel örneklerinden sayılmıştır.

Mevlâna’nın zamanına gelinceye kadar bu şekilde edebî bir terim
olarak çağrışım yapan “Mesnevî” kelimesi, Mevlâna’nın mesnevî nazım
türünde yazdığı ve bizzat adını Mesnevî olarak kendisinin koyduğu
eseri, günümüzde de olduğu gibi yazıldıktan hemen sonra bile mânâ
değiştirip, tereddütsüz Mevlâna’nın Mesnevî’sini akla getirmiştir.

Mevlâna’nın Mesnevîsi

Adı, Mevlâna’nın da eserinin birçok yerinde belirttiği gibi
Mesnevî’dir. VI. cildin ikinci beytinde Hüsâmeddin Çelebi’ye ithafen
“Hüsâmînâme” olarak zikredilse de, hemen bir sonraki beyitte
“Mesnevî’nin son cildi...” ibaresinden anlaşıldığı üzere eserin isminde
bir tereddüt yoktur. Kaldı ki Mevlâna, Mesnevî’sinin I. cildinin henüz
başında “Bu kitap Mesnevî kitabıdır...” diyerek eserinin ismini koyar.

Mesnevî Nasıl Yazıldı?

Daha önce belirtildiği gibi herhangi bir eser yazma endişesinde
olmayan Mevlâna, özellikle; Şems ve Selâhaddin-i Zerkûb’un ardından
kendisine halife seçtiği Hüsâmeddin Çelebi’nin ısrarlarına
dayanamayarak Mesnevî’yi söylemeye, Çelebi de yazmaya başlar.
Mevlâna’nın ölümünden 45 yıl sonra onun ve ailesinin menkıbelerini
yazmaya başlayan Ahmed Eflâkî (ö.1360), Mesnevî’nin yazılmaya
başlanmasını Dergâhın Mesnevîhânı Sirâceddin’in dilinden şöyle anlatır:

“Hüsâmeddin Çelebi, bir gece Mevlâna’ya gelerek onunla baş başa
kaldığı sırada baş koyup dedi ki “Gazel divanı çoğaldı, bunların
sırlarının nurları deniz ve karaların, Doğu ve Batı’nın her tarafını
kapladı. Allah’a hamdolsun bütün söz söyleyenler, bu sözlerin yüceliği
karşısında şaşakaldılar. Eğer Senâî’nin İlâhînâme (Hadîka) tarzında ve
Mantıku’t-tayr’ın vezninde bir kitap yazılsa bu, bütün insanlar
arasında bir hatıra olarak kalır; âşıkların ve dertlilerin can yoldaşı
olur. Bu son derece büyük bir merhamet ve inayet olacaktır. Bu kulunuz
da ister ki değerli dostların yüzlerini sizin kutlu yüzünüze çevirip
başka bir şey ile meşgul olmasınlar. Artık bundan sonrası Hüdâvendigâr
(Mevlâna) ın lûtuf ve inayetine kalmıştır.

Bunun üzerine Mevlâna, hemen mübarek sarığının içinden küllî ve
cüz’î bütün sırları açıklayan bir cüz çıkartıp, Çelebi Hüsâmeddin’in
eline verdi. Bunda Mesnevî’nin başında bulunan on sekiz beyit yazılı
idi:

Bi’şnev în ney çun şikÂyet mî-koned

Ez-cüdâ’îhâ hikÂyet mî-koned

...

Der-ne-yâbed hâl-i puhte hîç hâm

Pes suhen kûtâh bâyed ve’s-selâm

Bu neyi dinle, nasıl şikayet ediyor;

Ayrılıkların macerasını nasıl anlatıyor.

...

Ham kişiler, hiç olgunların halinden anlar mı?

O halde sözü kısa kesmek gerektir, vesselâm.”

Mevlâna da Çelebi Hüsâmeddin’e cevapla, böyle bir eser yazmasının
Allah’ın gayb âleminden kendisine ilham olunduğunu belirtir; ve böylece
Mesnevî’nin söylenmesi ve Çelebi vasıtası ve ricasıyla yazılmasına
başlanmış olur.

Ne Zaman ve Kaç Yılda Yazıldı?

Mevlâna’nın diğer eserleri gibi Farsça söylenip yazılan VI ciltlik
Mesnevî’nin I.Cildine 1259 yılında başlanıp 1263 yılında tamamlandı.
II. cilde başlanmak üzere iken Hüsâmeddin Çelebi’nin eşi vefat etti ve
Mesnevî’nin yazılması iki yıl kadar beklemede kaldı. Çünkü; Mesnevî,
Mevlâna tarafından sabah-akşam, semâ-sohbet, otururken-ayakta demeden
söyleniyor ve Hüsâmeddin Çelebi tarafından da yazılıyordu.

Hüsâmeddin Çelebi, eşinin ölümünden iki yıl sonra tekrar Mevlâna’nın
huzuruna gelerek vazifesine devam etmek istediğini belirtti. Böylece 14
Mayıs 1264 günü tekrar başlanan Mesnevî’nin kalan V cildi , hiç ara
vermeden 1268 tarihinde tamamlandı.

Yazma, Basma ve Beyit Sayıları

Mesnevî’nin her cildi bittikten sonra, Çelebi bunları gözden
geçirerek Mevlâna’ya okur, kontrol ettirirdi. İşte bu şekilde VI cilt
halinde meydana getirilen Mesnevî’nin beyit sayısı çeşitli yazmalara
göre değişiklik göstermekte, 25585 ila 26660 arasında değişmektedir.
Hindistan bölgesindeki yazmalarda 30 bin beyte kadar çıkan Mesnevî’nin
beyit sayısı en güvenilir neşir olarak değerlendirilen Nicholson’un
hazırladığı metinde ise 25632 dir. Şu ana kadar tespit edilebilen en
eski nüsha özelliğine sahip 677/1278 tarihli, Mevlâna Müzesi teşhir
salonunda sergilenen Mesnevî ise 25668 beyit olup, Nicholson metnini
hazırlarken kısmen, Abdülbaki Gölpınarlı ve Veled Çelebi (İzbudak) da
tercümelerinde bu nüshadan faydalanmışlardır. Bu nüsha, tıpkı basım
olarak, 49x32 cm ve 32x23 cm olmak üzere iki boyutta Kültür Bakanlığı
tarafından yayınlanmıştır.(Ankara, 1993, XIV s.+325vr.) Aynı nüsha 1371
hş./1992 yılında İran’da da tıpkı basım olarak neşredilmiştir.( Zîr-i
nazar-ı Nasrullah Pur- Cevâdî, Tahran, 28,5x22 cm; 7+610 s.)

Konuları, Kaynakları ve Amacı

Mesnevî’nin konuları hakkında birkaç cümleyle fikir beyan etmek
oldukça zordur. Çünkü Mesnevî’de hemen hemen akla gelebilecek her
konuda bilgi verilmiş; Âyet, Hadis ve hikayeler yoluyla da bu bilgiler
daha iyi aktarılmaya çalışılmıştır.

“Kur’ân’ın tefsiri” ve “Allah âşıklarının kitabı” olarak da
nitelendirilen Mesnevî, Mevlâna’ya göre hakîkate ulaşma ve yakîn
sırlarını açma hususunda din temellerinin, temellerinin temelidir. İşte
Mevlâna bu amaç doğrultusunda hikmetli sözleri ve gizli sırları açarken
sıkça hikâyelere başvurur; bu hikayelerin arasında başka bir konuya
girer, sonra tekrar başladığı hikayeye geri dönerek öğütler içeren
beyitleri sıralar; bununla da yetinmez, Âyet ve Hadis-i şeriflerden
delil getirerek vermeye çalıştığı fikirlerin iyice anlaşılmasını
amaçlar. Bütün bunlarla birlikte Mesnevî’yi anlamanın öyle kolay
olmadığını da belirten Mevlâna, eserini “vahdet dükkânı” olarak
nitelendirir ve okuyanlara şöyle der:

Bu kitap, masal diyene masaldır; fakat bu kitapta halini gören, bu kitap vasıtasıyla kendini tanıyan, anlayan da er kişidir.

Mesnevî, Nil ırmağının suyudur; Kıptiye kan görünür, ama Musa kavmine sudur.

Bu sözün (Mesnevî’nin) düşmanı, gözüme cehennemde tepe taklak olmuş bir halde görünüyor .

Mevlâna Mesnevî’sini aydın gönüllü, görüş sahibi ve ciğeri yanmış
âşıklar için süslenmiş bir bahçe ve lezzetli bir rızk olarak
nitelendirir ve Mesnevî’nin konularını anlama hususunda şu öğütleri
dile getirir:

“Mesnevî’nin nurlarla dolu sırlarını ve inceliklerini anlamak,
Âyetlerin, Hadislerin ve hikayelerin tertibinden aralarındaki ilgiyi
kavrayabilmek için büyük bir itikat, daimî bir aşk, tam bir doğruluk,
selîm bir kalp, kıvrak bir zekâ ve anlama gücü ve bazı ilimleri bilmek
gerekir ki insan onun (Mesnevî) sırrının sırrına ulaşabilsin. Eğer
doğru bir âşıksa bu özellikler olmadan da Mesnevî’yi anlama hususunda
aşkı ona kılavuz olabilir ve bir menzile erişebilir.” (Eflâkî, II, 182
vd.)

Mevlâna’nın oğlu Sultan Veled (ö.1312) de babasının Mesnevî’sine
nazire olarak yazdığı İbtidânâme adlı eserinin girişinde Mesnevî
hakkında «Mevlâna, Mesnevî’sinde geçmiş erenlerin kıssalarını
zikretmiş; onların kerametlerini, makamlarını beyan buyurmuştur ki
bunları anlatmaktan maksadı da kendi keramet ve makamlarını
belirtmekti...» diyerek Mevlâna’nın amacının eskiden meydana gelen bu
olayların kendi zamanında da olduğu ve bunlardan dersler çıkartmak
gerektiğini belirtir.

Mevlâna’ya göre; sûfîlerin söyledikleri, yazdıkları ve sözünü
ettikleri konu ne rüya, ne de fal; Allah tarafından gönüllerine doğan
vahiy (gönül vahyi, ilhamı)dir. Hal böyle olunca da Allah istemedikçe
dil söze gelmez; geldiğinde de O’nun ilham ettiklerinden başka bir şey
söylemez. Bazen de kalbe doğan bu ilhamların söylenmesi yasaklanır; ya
da halkın anlayabileceği, akılların alabileceği ölçü ve seviyede
söylenir :

Sevgili, benim sözüme darılsaydı, susardım; bana bir lâhzacık mühlet verseydi, sükût ederdim;

Fakat “Söyle, bu söz ayıp olmaz. Senin sözün, gayb âlemindeki kaza ve kaderin zuhurundan başka bir şey değildir” demekte.

Ya beni bırak, hiç söylemeyeyim; ya da izin ver, tamamıyla açıklayayım.

Yine de ne bunu, nede onu istiyorsan ferman senin...”

...

Ey doğacak çocuğun oynaması gibi bu mânâları içimde oynatıp duran Allah’ım! Madem ki bunun (Mesnevî) tamamlanmasını diliyorsun;

Kolaylaştır, yol göster, başarı ver; ya da bu isteği, bu arzuyu gider, bizi suçlama.

Sen olmadıkça, senin inayetin lûtfetmedikçe gece-gündüz nazım ve
kafiyenin ne değeri olabilir; (Sen olmadıkça) meydana getirilen şiire
kim bakar ki?

Yukarıdaki beyitlerden de anlaşılacağı gibi Mesnevî’nin sadece kendi
fikirlerinden oluşmadığını vurgulayan Mevlâna VI. cildin sonlarına
doğru «Bu bahisler ancak buraya kadar söylenip, açıklanabilir; bundan
sonrakilerin gizlenmesi gerekir.» (b.4620) der ve aşağıdaki beyitle
eserini tamamlar:

Gönlümden kopup gelen o söz, o taraftan gelmededir. Çünkü gönülden gönle pencere vardır.

100 Temel Eser Lise Kitap Sınavı Yarışması Soruları 1-20 ve Cevap Anahtarı 1

KUTADGU BİLİGDEN SEÇMELER (1–3. SORULAR)

1. Kutadgu Bilig ile ilgili olarak verilen aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Eser 6645 beyittir
B) Beyit birimiyle ve aruz vezniyle yazılmıştır.
C) Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır.
D) Gazel nazım şekliyle yazılmıştır.
E) Ahlak, din, devlet idaresi gibi konulara değinilmiştir.

2. Aşağıdakilerden hangisi Kutadgu Bilig’in özelliklerinden biri değildir?

A) 11. yüzyılda Yusuf Has Hacip tarafından kaleme alınmıştır.
B) Eser Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur
C) Aytoldı adlı vezir, saadeti temsil eder.
D) Didaktik bir eserdir, sembolik bir anlatımı vardır.
E) Bazı bölümlerde nazımla nesir iç içedir.

3. Aşağıdakilerden hangisi Kutadgu Bilig’in sembolik öğelerinden hangisi “adaleti” sembolize eder?

A) Kün Togdı
B) Ay Toldı
C) Ögdilmiş
D) Odgurmiş
E) Şehname

DEDE KORKUT HİKÂYELERİ (4–7.SORULAR)

4. Dede Korkut Hikâyeleri hangi iki kavmin mücadelesini konu edinmiştir?

A) Araplar-Oğuzlar
B) Kıpçaklar-Oğuzlar
C) Çinliler-Araplar
D) Çinliler-Kıpçaklar
E) Kırgılar-Oğuzlar

5. Dede Korkut hikâyeleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? 

A) On iki hikâyeden oluşması
B) Geçiş döneminin ilk ve en önemli eseri olması
C) Hikâyelerin Dede Korkut tarafından yazılması
D) Nazım ve nesrin iç içe olması
E) Duru, yalın bir halk Türkçesinin kullanılması

6. Dede Korkut Hikâyelerinde anlatıcı kimdir? 

A) Deli Dumrul
B) Boğaç Han
C) Dedem Korkut
D) Salur Kazan
E) Dirse Han

7. Ne yerse doymayan, halkına zarar veren Dede Korkut Hikayesi’nin dev kahramanı kimdir? 

A) Basat
B) Tepegöz
C) Bamsı Beyrek
D) Kanturalı
E) Boğaç Han

YUNUS EMRE DİVANINDAN SEÇMELER (8.-10.SORULAR)

8. Allah ve din sevgisi işlenir. Duygusallık ön plandadır. Bu şiir türünü Yunus Emre geliştirmiştir. Yunus Emre’nin yazdığı bu tür şiirler günümüzde de söylenmektedir.
Yukarıda bahsedilen nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir? 

A) Kaside
B) Şathiye
C) Semai
D) İlahi
E) Nutuk

9. Yunus okur diller ile
Ol kumru bülbüller ile
Hakk’ı seven kullar ile
Çağırayım Mevla’m seni
Yukarıdaki dörtlüğün nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir? 

A) İlahi
B) Şathiye
C) Ağıt
D) Nefes
E) Devriye

10. Yıllar boyunca Tekke şiirinin önderi sayılmış, şiirleriyle kafalara ve gönüllere Türkçe ile seslenmiştir. Tasavvuf akımını, taşkın ve gür lirizmi ile halka yansıtmıştır. Aruzla da şiirler yazmakla birlikte genellikle heceyi kullanmıştır. Bu şiirlerde kullanılan ana tema, Allah aşkı ve insan sevgisidir.
Yukarıda özellikleri belirtilen şair kimdir?

A) Mevlana
B) Yusuf Has Hacib
C) Hacı Bayram-ı Veli
D) Sultan Veled
E) Yunus Emre

MEVLANA’NIN MESNEVİSİNDEN SEÇMELER (11-13.SORULAR)

11. Aşağıdakilerden hangisi Mevlana’nın eserlerinden biri değildir? 

A) Fîhi Mâ-Fîh
B) Dîvân-ı Hikmet
C) Divan-ı Kebîr
D) Mecâlis-i Seb'a
E) Mesnevî

12. Mevlana ile ilgili aşağıda nakledilenlerden hangisi yanlıştır? 

A) Mesnevi gibi dünya çapında bir eserin yazılmasına Mevlana’nın oğlu Sultan Veled vesile olmuştur.
B) Babası sultanu’l-ulema Bahâüddîn Veled’in vefatı üzerine Bahâüddîn Veled'in öğrencisi Seyyid Burhâneddîn Muhakkik, Mevlânâ'ya hocalık yapmıştır.
C) 30 Eylül 1207 tarihinde Horasan'ın Belh şehrinde doğmuştur.
D) Mevlânâ'nın mutasavvıf kimliğini ve edebî kişiliğini kazanmasında payı olan, 1244 yılında Şam'dan Konya'ya gelen Şems-i Tebrîzî ile görüşür ve tanışır.
E) Mevlana da 17 Aralık 1273'de Konya'da vefat etmiştir.

13. Mevlana hangi isimlerle anılmamıştır? 

A) Mevlana
B) Molla Hünkar
C) Mevlay-ı Rum
D) Mevlevi
E) Şems-i Tebrizi

NASREDDİN HOCA FIKRALARI (14-16.SORULAR)

14. Nasreddin Hoca ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) 13.-14.yy’da yaşamıştır.
B) Komik fıkralarıyla tanınan bir bilgedir.
C) Nasreddin Hoca sadece bize ait bir figürdür.
D) Din ve dünya işlerini tam ve birlikte yürütürdü.
E) Konya Akşehir’de doğmuştur.

15. Aşağıdakilerden hangisi Nasreddin Hoca fıkralarının özelliklerinden biri olamaz? 

A) Verilmek istenen mesaj o çağ Anadolu’sunun gerçekleriyle örtüşür
B) Arapça, Farsça kelimelere de yer verildiği görülür
C) Bayağılık, müstehcenlik, ayıp ve küfür laf söz konusu değildir.
D) Süssüz ve bol tasvirli bir anlatım görülür.
E) Eleştirilerde bir zümreyi veya bir kimseyi karalamak, kötülemek, aşağılamak söz konusu değildir.

16. Unesco kaç yıllarını Nasreddin Hoca yılı olarak ilan etmiştir? 

A) 1996-1997
B) 2006-2007
C) 1998-1999
D) 2008-2009
E) 1994-1995

DİVAN ŞİİRİNDEN SEÇMELER (17-20.SORULAR)

Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Felekler yandı âhımdan murâdım şem'i yanmaz mı
17.Yukarıdaki beyitten hareketle 16. yy’da yaşamış ve “Leyla vü Mecnun” adlı eserin de sahibi olan Divan şairi kimdir? 

A) Baki
B) Nedim
C) Fuzuli
D) Necati
E) Nabi

Bu şehr-i Sitanbul ki bî misl ü bahâdır
Bir sengine yek-pâre Acem mülkü fedâdır
Nedim
18. Yukarıdaki beyitte ismi geçen (Acem) millet aşağıdakilerden hangisidir? 

A) Türk
B) Arap
C) İngiliz
D) Hint
E) İran

Umarım rehber ola bize Ebubekr ü Ömer
Ey Muhibbi yürüyüp şarka sipahi çekelim
19. Divan Şiirinden Seçmeler adlı eserden alınmış yukarıdaki beyit Muhibbi’ye aittir. Muhibbi mahlasıyla anılan padişah-şair kimdir? 

A) Kanuni Sultan Süleyman
B) Yavuz Sultan Selim
C) Fatih Sultan Mehmet
D) Orhan Bey
E) Yıldırım Beyazıt

Yüz yere koydu lutf ile gülbeng- i ter gibi
Sanduka saldı hazin-idevran Güher gibi 
20. Kanuni Mersiyesi’nden alınmış yukarıdaki beytin şairi kimdir? 

A) Nedim
B) Baki
C) Fuzuli
D) Hoca Dehhani
E) Şeyh Galib

Cevap Anahtarı:
1-D      2-E      3-A      4-B      5-C
6-C      7-B      8-D      9-A     10-E
11-B   12-A    13-E    14-C    15-D
16-A   17-C    18-E    19-A    20-B