BİLİM FELSEFESİ
Bilim Felsefesinin Konusu
Yakın Çağ’dan itibaren bilim ve teknolojideki gelişmeler filozofların da ilgisini çekmiştir.
Filozoflar, bilimi sistemli bir şekilde sorgulama yoluna gitmiştir. Böylece, felsefenin disiplinlerinden (dallarından) biri olan bilim felsefesi ortaya çıkmıştır.
Bilim felsefesi, bilimin değerini, bilimsel kuramlar arası ilişkilerin niteliği gibi konuları ele alır.
Bilim:
Bilim, gözlem ve deney gibi yöntemlerle fiziksel dünyanın yapısını ve işleyişini sistemli olarak inceleyen etkinliktir.
Bilim, yaptığı araştırmalarla olay ve olgular arasındaki neden-sonuç ilişkisini ortaya koymaya çalışır.
Bilim İnsanının Öne Çıkan Özellikleri:
- Merak etme
- Şüphe duyma
- Gözlem ve ölçme yapabilme
- Denemekten vazgeçmeme
- Mantıklı olma
Bilimsel Bilginin Özellikleri:
- Objektiftir.
- Genel geçerdir. Yani bir bilimsel yargı ye herkes için geçerlidir(doğrudur) ya da herkes için geçersizdir (yanlıştır).
- Kesindir. Yani doğruluğu ispatlanabilir.
- Bilimsel bilgi mutlak değildir. Yani zamanla değişebilir, düzeltilebilir hatta çürütülüp reddedilebilir.
Bilimlerin Sınıflandırılması
İnsan Bilimleri Doğa ve Yaşam Bilimleri Formel Bilimler
(Sosyal Bilimler) (Fen Bilimleri)
. Psikoloji . Fizik . Matematik
. Sosyoloji . Kimya . Mantık
. Tarih . Astronomi
. Antropoloji . Biyoloji
. Beşeri Coğrafya . Fiziki Coğrafya
. Ekonomi . Jeoloji
. Siyaset Bilimi
BİLİMSEL YÖNTEM
Bilimsel Yöntemin Basamakları:
. Problemin hissedilmesi
. Mevcut teori ve araştırmalara bakılması
. Ön gözlemler yapılması
. Problemin sınırlanması, soruların ve hipotezin oluşturulması
. Araştırma evreni ve örneklem tespiti
. Veri toplanması
. Verilerin incelenmesi ve hipotezi doğrulayıp doğrulamadığının kontrol edilmesi
. Bulguların mevcut teorilerle bağlarının kurulması veya yeni teori geliştirilmesi
. Çürüyen hipotezlerin değiştirilmesi yeni hipotezlerle araştırmaya devam edilmesi
Bilimin Değeri
Bilimin değeri hakkındaki görüşler genel olarak ikiye ayrılır:
- Bilimin insanlık için faydalı olduğunu düşünenler
- Bilimin insanlık açısından zararlı olduğunu düşünenler.
Ayrıca bilim, kullanım alanına göre de farklı değerler alabilir:
- Bilimin teorik değeri
- Bilimin pratik değeri
Bilimin değeri, kullanıldığı döneme göre de farklılık gösterebilir. Bir dönem değerli görülen bir bilimsel bilgi farklı bir dönemde değersiz görülebilir. Bunun tersi de mümkün olabilir.
Bilimsel bilgi kullanım şekline göre hem faydalı hem zararlı olabilir. Örneğin atomun kullanıldığı tomografi cihazı, bir hastalığın tedavisinde kullanıldığında faydalı olduğu gibi yanlış ve gereksiz kullanımı sonucu alınan radyasyon ciddi hastalıklara yol açabilir.
NOT: Bilimin teorik ve pratik değerinin yanı sıra entelektüel değeri de vardır. Bilimin entelektüel değeri, insanın bilme merakını karşılaması demektir.
Bilim - Felsefe İlişkisi
Tarihe bakıldığı zaman önceden bilim ile felsefenin iç içe olduğu görülmektedir. Eski filozoflar aynı zamanda bilim insanı idi. Örneğin ilk filozof olan Thales, aynı zamanda gökbilimle ve matematikle ilgilenmiştir; Aristoteles, hemen hemen bütün bilimlerle ilgilenmiş; İbn-i Sina tıp ile, Descartes ise fizik ve matematik alanında önemli çalışmalar yapmıştır.
Bilimler zamanla felsefeden kopup bağımsız hale gelmişler ve kendi alanlarındaki bilgilerin birikmesiyle ilerlemişlerdir. Eskiye göre bilimler ile felsefe birbirinden kopmuş gibi görünse de iki farklı alan olarak aralarında etkileşim devam etmektedir. Felsefe, kendi sorularına cevap verirken bilimin verilerinden faydalanmaktadır. Çünkü, bilimsel doğrulara aykırı bir felsefî görüş kabul edilemez. Bilim de teorilerini oluştururken felsefeye başvurmak zorundadır.
Bilim ve felsefe arasında önemli farklar da vardır:
1- Bilim, konularını objektif (tarafsız) bir şekilde ele alır. Oysa felsefe konulara sübjektif (taraflı) yaklaşır.
2- Bilim sadece somut olgu ve olayları konu alır. Felsefe ise olguların yanı sıra varlığın özü, değerler gibi somut olmayan konuları da ele alır.
NOT: Konusu somut olmayan sadece 2 bilim vardır: Matematik ve mantık
3- Bilim insanları konuları olan varlık alanını inceleyip bu alanlarla ilgili bilgiler elde ederler. Fakat bilgilerin insan hayatı üzerindeki etkisi ile ilgilenmez. Bilimin insan ve toplum hayatı üzerindeki etkisini, bilimin değerini ele almak felsefenin bir dalı olan bilim felsefesinin görevidir.