10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Notları - Halk Edebiyatının Önemli Temsilcileri, Dadaloğlu, Karacaoğlan, Gevheri

HALK EDEBİYATININ ÖNEMLİ TEMSİLCİLERİ

YUNUS EMRE

* Engin hoşgörüsü, insan sevgisiyle sadece bizim değil bütün dünyanın beğenisini kazanmış eşsiz bir şair, fikir adamıdır.
* İlahi aşkı ve insan sevgisini eserlerinde işlemiştir.
* Hem aruzu hem de hece veznini kullanmıştır.
* Şiirlerinde dili oldukça sadedir, zamanının halk dilini kullanmıştır.
* Nazım biçimi olarak “ilahi”yi seçmiştir.
* “Risalet”ün Nushiye (Nasihatlar Kitabı) ve Divan” adlı kitabı vardır.

PİR SULTAN ABDAL

* Halk edebiyatında lirik şiirin öncülerindendir.
* Halk içinde çok sevildiği için isimsiz birçok şiir onun adında yayımlanmıştır.
* Tasavvufu, halkın anlayışıyla birleştirmiştir.
* Bütün şiirlerini hece ölçüsüyle yazmıştır.
* Dili oldukça sadedir.
* Bektaşi tarikatına mensup olduğu için “nefes”leri ünlüdür.

HACI BEKTAŞI VELİ

* Bektaşi tarikatının kurucusudur
* Büyük bir bilgindir.
* Orta Anadolu'da etkin olmuştur.
* Malakat adlı Arapca eseri ünlüdür.

KAYGUSUZ ABDAL

* Kendisinden önceki şairlerden etkilenmiştir. (Özellikle Yunus'tan)
* Hem hece hem de aruz veznini kullanmıştır.
* Alaylı, nükteli, eleştirili şiirler yazmıştır.
* Edebi yazıları da vardır.
* Budala-name, Mugaalet-name adlı eserleri vardır.

KAYIKÇI KUL MUSTAFA

* 17. yüzyılın önemli yeniçeri şairlerindendir.
* Kahramanca şiirleriyle tanınmıştır.
* “Genç Osman” destanıyla tanınmıştır.
* Divan şiirinden etkilenmemiştir.

KÖROĞLU

* Başkaldırının, isyanın şairidir.
* Din dışı konularda şiirler yazmıştır.
* Sultan Murat (II.) zamanında savaşlara katılmıştır.
* Köroğlu adlı halk kahramanıyla aynı adı ve özellikleri taşıdığı için ikisi aynı kişi olarak anılmıştır.

DADALOĞLU

* Toroslar bölgesinde yaşamış.
* Devlet yönetiminin aşiretiyle olan mücadelesi üzerine söylediği: “ferman padişahınsa dağlar bizimdir”dizelerinin nakarat olarak kullanıldığı şiiri oldukça beğeni toplamıştır.
* Varsağı, semai ve destanları meşhurdur.
* Türküler yazmıştır.

KARACAOĞLAN

* Şiirlerini sade bir dille yazmıştır.
* Hece ölçüsünü ustalıkla kullanmıştır.
* Saz şairliğinin piri sayılır.
* Din dışı konularda yazmıştır.
* Koşmaları oldukça sevilmiştir.
* Kuvvetli lirik egemenliği hâkimdir şiirlerine.
* Anadolu”yu at sırtında gezip şiir söylemiştir.

ÂŞIK ÖMER

* İyi bir eğitim almamasına karşın şairler arasında yeteneğiyle kendine en üstte yer edinmiştir.
* Devrinin idarecilerini, dinini görünüş için yaşayanlarını eleştirmiştir.
* Aruzu kullanmıştır. Ancak hece ölçüsünde asıl karakterini bulmuştur.

DERTLİ

* 18. yüzyılın sonlarında yaşamıştır.
* Hem hece hem de aruz ölçüsünü kullanmıştır.
* Lirik koşmalarıyla tanınmıştır.
* Divan “ı taş baskıyla basılmıştır.

ERZURUMLU EMRAH

* Divan edebiyatından etkilenmiştir.
* Gazel, murabbalar yazmıştır.
* Koşma ve semaileriyle tanınmıştır.

GEVHERİ

* İnce bir söyleyiş, derin bir bilgi içeren şiirleri halk arasında çok sevilmiştir.
* Divan edebiyatında etkilendiği için mazmun ve yabancı sözcükleri çokça etkilenmiştir.
* Koşmaları ve taşlamaları oldukça ünlüdür.

BAYBURTLU ZİHNİ

* Divan edebiyatına çokça dalmaya çalışmıştır.
* Saz şairi olarak ün kazanmıştır.
* Divan'ı, Sergüzeşt-name adlı kitapları vardır.

ÂŞIK VEYSEL

* Çocuk yaşta kör olması ona derin bir duygu zenginliği vermiştir.
* Yurt, insan ve toprak sevgisini iliklerine kadar hissederek, bunu şiirlerinde işlemiştir.
* Halk edebiyatının ve son dönem edebiyatımızın usta şairlerindendir.
* Sivas Şarkışla Sivrialan köyünde doğmuş ve yaşamıştır.

100 Temel Eser Lise Kitap Sınavı Yarışması Soruları 1-20 ve Cevap Anahtarı 1

KUTADGU BİLİGDEN SEÇMELER (1–3. SORULAR)

1. Kutadgu Bilig ile ilgili olarak verilen aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Eser 6645 beyittir
B) Beyit birimiyle ve aruz vezniyle yazılmıştır.
C) Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır.
D) Gazel nazım şekliyle yazılmıştır.
E) Ahlak, din, devlet idaresi gibi konulara değinilmiştir.

2. Aşağıdakilerden hangisi Kutadgu Bilig’in özelliklerinden biri değildir? 

A) 11. yüzyılda Yusuf Has Hacip tarafından kaleme alınmıştır.
B) Eser Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur
C) Aytoldı adlı vezir, saadeti temsil eder.
D) Didaktik bir eserdir, sembolik bir anlatımı vardır.
E) Bazı bölümlerde nazımla nesir iç içedir.

3. Aşağıdakilerden hangisi Kutadgu Bilig’in sembolik öğelerinden hangisi “adaleti” sembolize eder? 

A) Kün Togdı
B) Ay Toldı
C) Ögdilmiş
D) Odgurmiş
E) Şehname

DEDE KORKUT HİKÂYELERİ (4–7.SORULAR)

4. Dede Korkut Hikâyeleri hangi iki kavmin mücadelesini konu edinmiştir?

A) Araplar-Oğuzlar
B) Kıpçaklar-Oğuzlar
C) Çinliler-Araplar
D) Çinliler-Kıpçaklar
E) Kırgılar-Oğuzlar

5. Dede Korkut hikâyeleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? 

A) On iki hikâyeden oluşması
B) Geçiş döneminin ilk ve en önemli eseri olması
C) Hikâyelerin Dede Korkut tarafından yazılması
D) Nazım ve nesrin iç içe olması
E) Duru, yalın bir halk Türkçesinin kullanılması

6. Dede Korkut Hikâyelerinde anlatıcı kimdir? 

A) Deli Dumrul
B) Boğaç Han
C) Dedem Korkut
D) Salur Kazan
E) Dirse Han

7. Ne yerse doymayan, halkına zarar veren Dede Korkut Hikayesi’nin dev kahramanı kimdir? 

A) Basat
B) Tepegöz
C) Bamsı Beyrek
D) Kanturalı
E) Boğaç Han

YUNUS EMRE DİVANINDAN SEÇMELER (8.-10.SORULAR)

8. Allah ve din sevgisi işlenir. Duygusallık ön plandadır. Bu şiir türünü Yunus Emre geliştirmiştir. Yunus Emre’nin yazdığı bu tür şiirler günümüzde de söylenmektedir.
Yukarıda bahsedilen nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir? 

A) Kaside
B) Şathiye
C) Semai
D) İlahi
E) Nutuk

9. Yunus okur diller ile
Ol kumru bülbüller ile
Hakk’ı seven kullar ile
Çağırayım Mevla’m seni
Yukarıdaki dörtlüğün nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir? 

A) İlahi
B) Şathiye
C) Ağıt
D) Nefes
E) Devriye

10. Yıllar boyunca Tekke şiirinin önderi sayılmış, şiirleriyle kafalara ve gönüllere Türkçe ile seslenmiştir. Tasavvuf akımını, taşkın ve gür lirizmi ile halka yansıtmıştır. Aruzla da şiirler yazmakla birlikte genellikle heceyi kullanmıştır. Bu şiirlerde kullanılan ana tema, Allah aşkı ve insan sevgisidir.
Yukarıda özellikleri belirtilen şair kimdir?

A) Mevlana
B) Yusuf Has Hacib
C) Hacı Bayram-ı Veli
D) Sultan Veled
E) Yunus Emre

MEVLANA’NIN MESNEVİSİNDEN SEÇMELER (11-13.SORULAR)

11. Aşağıdakilerden hangisi Mevlana’nın eserlerinden biri değildir? 

A) Fîhi Mâ-Fîh
B) Dîvân-ı Hikmet
C) Divan-ı Kebîr
D) Mecâlis-i Seb'a
E) Mesnevî

12. Mevlana ile ilgili aşağıda nakledilenlerden hangisi yanlıştır? 

A) Mesnevi gibi dünya çapında bir eserin yazılmasına Mevlana’nın oğlu Sultan Veled vesile olmuştur.
B) Babası sultanu’l-ulema Bahâüddîn Veled’in vefatı üzerine Bahâüddîn Veled'in öğrencisi Seyyid Burhâneddîn Muhakkik, Mevlânâ'ya hocalık yapmıştır.
C) 30 Eylül 1207 tarihinde Horasan'ın Belh şehrinde doğmuştur.
D) Mevlânâ'nın mutasavvıf kimliğini ve edebî kişiliğini kazanmasında payı olan, 1244 yılında Şam'dan Konya'ya gelen Şems-i Tebrîzî ile görüşür ve tanışır.
E) Mevlana da 17 Aralık 1273'de Konya'da vefat etmiştir.

13. Mevlana hangi isimlerle anılmamıştır? 

A) Mevlana
B) Molla Hünkar
C) Mevlay-ı Rum
D) Mevlevi
E) Şems-i Tebrizi

NASREDDİN HOCA FIKRALARI (14-16.SORULAR)

14. Nasreddin Hoca ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) 13.-14.yy’da yaşamıştır.
B) Komik fıkralarıyla tanınan bir bilgedir.
C) Nasreddin Hoca sadece bize ait bir figürdür.
D) Din ve dünya işlerini tam ve birlikte yürütürdü.
E) Konya Akşehir’de doğmuştur.

15. Aşağıdakilerden hangisi Nasreddin Hoca fıkralarının özelliklerinden biri olamaz? 

A) Verilmek istenen mesaj o çağ Anadolu’sunun gerçekleriyle örtüşür
B) Arapça, Farsça kelimelere de yer verildiği görülür
C) Bayağılık, müstehcenlik, ayıp ve küfür laf söz konusu değildir.
D) Süssüz ve bol tasvirli bir anlatım görülür.
E) Eleştirilerde bir zümreyi veya bir kimseyi karalamak, kötülemek, aşağılamak söz konusu değildir.

16. Unesco kaç yıllarını Nasreddin Hoca yılı olarak ilan etmiştir? 

A) 1996-1997
B) 2006-2007
C) 1998-1999
D) 2008-2009
E) 1994-1995

DİVAN ŞİİRİNDEN SEÇMELER (17-20.SORULAR)

Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Felekler yandı âhımdan murâdım şem'i yanmaz mı
17.Yukarıdaki beyitten hareketle 16. yy’da yaşamış ve “Leyla vü Mecnun” adlı eserin de sahibi olan Divan şairi kimdir? 

A) Baki
B) Nedim
C) Fuzuli
D) Necati
E) Nabi

Bu şehr-i Sitanbul ki bî misl ü bahâdır
Bir sengine yek-pâre Acem mülkü fedâdır
Nedim
18. Yukarıdaki beyitte ismi geçen (Acem) millet aşağıdakilerden hangisidir? 

A) Türk
B) Arap
C) İngiliz
D) Hint
E) İran

Umarım rehber ola bize Ebubekr ü Ömer
Ey Muhibbi yürüyüp şarka sipahi çekelim
19. Divan Şiirinden Seçmeler adlı eserden alınmış yukarıdaki beyit Muhibbi’ye aittir. Muhibbi mahlasıyla anılan padişah-şair kimdir? 

A) Kanuni Sultan Süleyman
B) Yavuz Sultan Selim
C) Fatih Sultan Mehmet
D) Orhan Bey
E) Yıldırım Beyazıt

Yüz yere koydu lutf ile gülbeng- i ter gibi
Sanduka saldı hazin-idevran Güher gibi 
20. Kanuni Mersiyesi’nden alınmış yukarıdaki beytin şairi kimdir? 

A) Nedim
B) Baki
C) Fuzuli
D) Hoca Dehhani
E) Şeyh Galib

Cevap Anahtarı :
1-D      2-E      3-A      4-B      5-C
6-C      7-B      8-D      9-A     10-E
11-B   12-A    13-E    14-C    15-D
16-A   17-C    18-E    19-A    20-B