Kitabın Adı : Çin Elçisi Wang Yen-Te'nin Uygur Seyahatnamesi
Kitabın Yazarı : Doç. Dr. Özkan İzgi
Kitap Hakkında Bilgi :
Bir Sung Sülalesi elçisi olarak Wang Yen-te'nin Kao-ch'ang Uygurlarına 10. yüzyılın sonlarına doğru yapmış olduğu seyahat, Türk tarihinin bu karanlık devresini aydınlatacak bir parıltı olarak görülmektedir. Takriben bir yüz yıl önce Stanislas Julien tarafından Fransızcaya tercüme edilen bu seyahatname Batı'da büyük bir ilgi ile karşılanmıştı. Ancak, hemen arkasından, Orta Asya tarihi ile meşgul olan bilim adamları, Julien'in bilhassa hatalı bir metin kullanıp, yanlış değerlendirmeler gittiğini görünce tenkit etmeye başladılar. İlerideki bölümlerde görüleceği gibi, Julien'in hem tercüme hataları hem de notladığı bazı kısımlar diğer bilim adamları tarafından düzeltilmeye çalışılmıştı. Hatta Edouard Chavannes ve Paul Pelliot “Un traité manichéen retrouvé en Chine” isimli makalesinde, bu seyahatnamenin mutlaka yeni bir tercümesinin yapılmasını önermişlerdi. (Önsözden)
Kitabın Özeti :
ÇİN ELÇİSİ WANG YEN-TE’NİN TÜRKİSTAN SEYAHATNAMESİ NOTLAR:
* Bu topraklarda fakir insan yoktur. Onlar ihtiyacı olanlara yemek yardımı yaparlar.
* İnsanlar uzun ömürlüdür. Umumiyetle yüz yaşının üstüne.
* Genç yaşta ölene hiç rastlanmaz.
* Halk giyinmek için kıymetli ipek kumaş kullanırdı.
* Onlar mutfak eşyaları için altın ve gümüş kullanıyorlardı.
* Beşbalığ’da evlerin çoğu iki katlıydı ve bütün evler beyaz badanalıydı.
* Türkler yoğun olarak tarım yapıyorlar. Suyu tarım ve değirmenlerde olmak üzere etkin bir şekilde kullanıyorlardı.
* Chinling dağlarından çıkan nehir, başşehrin bütün çevresini dolaşır, tarlaları ve meyva bahçelerini sular ve su değirmenlerini işletir. Bu yerde Wu-ku yetişir.
* Şehrin içinde pek çok iki katlı binalar vardır.
* İnsanlar iyi yüzlüdür ve usta sanatkarlardır. Altın, gümüş, bakır ve demir kaplar üzerinde çalışırlardı.
* Bütün fakirler et yerler.
* Bir tür kimya sanayisi vardı.Ürettikleri amonyak dericilikte kullanılıyordu.
* Pei-t’ing- Beşbalık'ın kuzeyindeki dağlarda Kang-sha imal ediliyordu.
* Altı gün sonra Chin-ling k’ou’ya vasıl olduk, çok kıymetli mallar imal edilir.
* Türklerde bir müzik zevki ve yaygınlığı vardı. Bunu toplu halde icra etmekten zevk alırlardı. Ayrıca tiyatro ve bunu meslek edinmiş oyuncular bulunuyordu.
* Sonra, müzik, içki, ziyafet ve gece yarısına artistler tarafından piyes vardı.
* Ertesi gün bir kayıkla gezdik. Gölün dört bir tarafından davullar çalıyordu.
* Onlar seyahat etmekten hoşlanırlardı. Onlar seyahat ederken çoğu müzik aletlerini yanlarında taşırlardı.
* Türklerin yaşadığı refah elçinin gözünden kaçmamıştı. O devrin en büyük zenginliği otlak at ve hayvan sürüleri sayılamayacak kadar çoktu.
* Kağan ve tiginler mallarının sayısını bilmiyordu.
* Onların kralı yemek için at ve koyun pişirtmişti. Çok lezzetli idi, arazide atlar çok boldur.
* Kral, prensesler ve veliahtların her birisinin at sürüleri vardır.
* Onlar bin Li’den daha fazla genişliğe sahip olan düz ovada sürülerini otlatırlar.
* Onlar derisinin rengi ile kendi sürülerini ayırt ederler. Hiç kimse sürüsünün sayısını bilmez.