Ringelmann etkisi, basitçe bir gruptaki eleman sayısı arttıkça her elemanın katkısının azalmasını ifade eder. Bu duruma Sosyal Kaytarma da denir.
Ringelmann etkisi, birtakım bireylerin ‘’başkaları nasıl olsa yapıyor, benim yapmama ne gerek var?’’ gibi düşünceleri benimsemesine neden olur. Bu duruma Sosyal Kaytarma denilmektedir.
Örneğin ip çekme müsabakasında her yeni eleman kendisinin etkisinin azaldığını düşünerek daha az dikkat ve emek sarf eder. Diğer bir ifadeyle, gruba üye olan bireyler, ipi tek başına çekmesine göre daha az emek harcar.
Ringelmann etkisini "Sinerji"nin tersi olarak ifade edebiliriz. Sinerjide iki veya daha fazla kişi bir arada yardımlaşarak iş yaptığında tek tek yaptıklarından daha fazla iş yaparlar.
1883’de gerçekleştirilen ip çekme deneyi ilginç bir sonuç vermiştir. İpi çekenler ne kadar çoğalırsa, her bir çekenin sarfettiği kuvvet de azalmakta ve 8 kişide yüzde 50’ye düşmektedir.
Bu tez çok uzun bir süre öncesinden biliniyorduysa da, tez, bilimsel olarak ilk kez Fransız Agronom Max Ringelmann tarafından kanıtlanmıştır.
İnsan tembeldir; özellikle de fark edilmediğini sandığı zaman.
Ringelmann’ın deneyi, 20 öğrenciye tek başlarına ve gruplar halinde beş metre uzunlukta bir ipi çekmelerini isterken ipin diğer ucuna bir dinamometre (kuvvetölçer) yerleştirmesine dayanır.
Dinamometre deneklerin harcadıkları kuvveti gösteriyordu. İpin ucundan iki kişi çektiğinde iki deneğin harcadıkları ortalama kuvvet, tek başlarına harcadıklarının % 93’üne eşitti. Üç kişide bu oran % 85’e, dört kişide % 77’ye düşüyordu. Tembellik halkası bu şekilde, sekiz kişilik grupta herkes kendi kapasitesinin sadece yarısı (%50) kadar kuvvet harcayana dek devam ediyordu. Bir kişi halat çekerken ortalama 63 kg basınç uygularken, üç kişilik grup 160 kg, sekiz kişilik grup ise 248 kg basınç uygulamıştır. Normalde ise sırasıyla 189 ve 504 kg basınç uygulanması beklenirdi. Psikologlar bu etkiyi bugün Ringelmann etkisi olarak adlandırırlar.
Başka bir örnek verecek olursak; bir grup arkadaş bir arkadaşınızın yeni taşındığı eve eşya taşıyacaksınız. Eve taşınacak masalar, sandalyeler ve birtakım eşyalar var. Yardıma gelmiş her arkadaş aynı şekilde yardım etmez. Herkes aynı yükte ve sayıda eşya taşımaz. Bazı arkadaşlar ağır ve daha büyük olan eşyaların nasıl olsa başka birileri tarafından taşınacağını düşünüp daha hafif olan eşyayı taşımayı seçecektir. Bazı arkadaşlar molaları uzun tutmayı tercih ederken bazıları hiç mola vermeyecektir. Eve taşınma işi mutlaka bitecek fakat kimin ne yaptığı, ne kadar yardım ettiği pek de belli olmayacaktır. Birileri çok çalışırken birileri kaytaracaktır.
Sosyal kaytarma konusunda yapılan diğer araştırmalar, sosyal kaytarmanın bireyselci toplumlarda oldukça yaygın bir durum olduğunu göstermekte iken, toplumcu bir yapıda olan diğer kültürlerde ise bu durumun tam tersini göstermektedir. Batı toplumunda bu sonuçlar çıkarken aynı deneyler Japon toplumunda sosyal kaytarma durumunu gözlememektedir.
1985 yılında Gabrenya ve arkadaşları, Tayvanlı ve Amerikalı öğrencilerin tek başlarına ve grup halinde çalışırken performanslarını ölçmüşlerdir. Grup halinde çalışırken Amerikalı öğrencilerin sosyal kaytarmada bulundukları görülürken, Tayvanlı öğrencilerin ise grup halinde iken daha yüksek bir performans sergiledikleri gözlemlenmiştir.
Sosyal kaytarma yani Ringelmann etkisi toplumsal bir hastalık olarak da görülebilir. Bireylere, sosyal kurumlara ve topluma negatif sonuçları olan sosyal kaytarma, beşeri etkinlikte düşüşle sonuçlanmakta ve herkese düşük kar ile fayda getirmektedir.
